Boosheid
Heb je wel eens last van beschuldigende of boze gedachten naar jezelf of anderen? Vind je het lastig om je boosheid te beheersen en wil je effectiever omgaan met boosheid? Dan is dit blog heel behulpzaam. Je ontdekt hoe je, met behulp van mindfulness, effectiever om kunt gaan met je boosheid.
Een persoonlijke ervaring met boosheid
In een eerder blog schreef ik over mindful sporten. Dat is sporten met aandacht voor je adem je lichaam en je grenzen en ik pas het bijvoorbeeld toe wanneer ik ga wielrennen. Het is een mooie manier om mindfulness te verbinden met sport. Maar het feit dat ik mindful sport verhindert me helaas niet om af en toe flink uit mijn slof te schieten. Zoals laatst toen ik in volle vaart over het fietspad reed en ik een fietser tegemoet reed die een surfboard over de volle breedte van het fietspad vasthield. Ik belde flink, maar was niet meer in staat het object te ontwijken en knalde er in volle vaart tegenaan. het board was gelukkig zacht en uiteindelijk liep het goed af, maar ik was enorm pissig en kon niet voorkomen dat ik een flinke krachtterm in de richting van de bewuste fietser slingerde…
Af en toe heb ik wel eens een deelnemer in de training die zich afvraagt of je je nog wel eens boos kunt maken wanneer je mindfulness beoefent? Ja, dus… Boosheid is een heftige emotie, die soms heel vlot met je aan de haal kan gaan. Je staat er bij en je kijkt ernaar. Zeker wanneer je schrikt, zoals ik laatst, en het lichaam in een soort van ontlading reageert met boosheid. Hoewel we dus zeker nog boos kunnen worden en dit niet helemaal zullen voorkomen, kunnen we dankzij mindfulness wel leren om boosheid te beheersen en er effectief mee om te gaan.
Wil je leren wat boosheid is en hoe je er effectief mee om kunt gaan? Lees dan hieronder de belangrijke les van Viktor Frankl, overlevende van concentratiekamp Theresienstadt en Auschwitch. En lees vervolgens de praktische mindfulnesstips die je gelijk kunt toepassen wanneer het gaat om boosheid.
Viktor Frankl
Viktor Frankl was een bekende neuroloog en psychiater en overlever van de Holocaust. Frankl werd in de concentratiekampen geconfronteerd met de meest gruwelijke omstandigheden die hij heeft verwoord in het boek ‘De zin van het bestaan’. Te midden van deze omstandigheden ontdekte Frankl dat we geen slaaf hoeven zijn van de omstandigheden en dat we uiteindelijk een keuze hebben in de wijze waarop we op de omstandigheden reageren. Daardoor kan het leven zelfs in de meest pijnlijke situaties zinvol zijn.
Dit inzicht werd door Frankl mooi samengevat in het onderstaande citaat:
Tussen stimulus en respons is een ruimte. In deze ruimte ligt de mogelijkheid om onze respons te kiezen. In onze respons ligt onze groei en onze vrijheid.
Ondanks alle verschrikkingen ontdekte Frankl dat hij zijn reactie op de omstandigheden kon kiezen en dat die keuze uiteindelijk het verschil bepaalde tussen een houding van wegkwijnen of een houding die groei en vrijheid mogelijk maakte. Frankl had genoeg reden om zich ontzettend kwaad te maken, bijvoorbeeld op zijn bewakers en beulen …of om het uiteindelijk op te geven. Maar dankzij het bewustzijn van zijn vrije ruimte – tussen stimulus en respons – was hij in staat zin geven aan zijn situatie met behulp van humor, dankbaarheid, presentie en het hebben van een doel.
Bij mindfulness gaat het precies om het ervaren van deze belangrijke les van Frankl. We leven voor een heel groot deel een onbewust leven waarin de omstandigheden ons bepalen. Er gebeurt iets en we reageren…en dat verloopt meestal voor een groot deel automatisch. Door het ontwikkelen van opmerkzaamheid ontdekken we dat we onze vrije en bewuste ruimte kunnen vergroten en dat we bewust kunnen reageren. En deze les is bijvoorbeeld behulpzaam bij een heftige emotie als boosheid.
Mindfulness en boosheid
Wanneer we boos worden dan is vaak sprake van een directe aanleiding of stimulus, bijvoorbeeld een tegemoet komende fietser die het hele fietspad blokkeert met surfboard terwijl je heel mindful komt aan-racen, en een respons of reactie , mijn krachttermen richting de betreffende fietser. Boosheid is dan een bliksemsnelle reactie en ontlading als gevolg van een onveilige situatie: een combinatie van heftige gevoelens (woede en angst), gedachten (“hoe haalt ie het in zijn hoofd om het hele pad te blokkeren!!’), lichamelijke sensaties (adrenaline, spanning, etc.) die uitmondt in gedrag (schelden).
Maar er kan ook sprake zijn van een meer subtiele vorm van boosheid of wrok die ons denken, voelen en doen voor lange tijd kan domineren en beïnvloeden. Onze boosheid heeft dan vooral de vorm van allerlei veroordelen en beschuldigende gedachten die zorgen voor veel stress, spanning en somberheid. De mate waarin we boos zijn op onszelf of een ander wordt bepaald door het gegeven of we bewust of onbewust omgaan met onze gedachten en gevoelens. De onderstaande tips kunnen je helpen om bewuster met boosheid om te gaan. Dat heeft allerlei voordelen want uit onderzoek blijkt dat chronisch boze mensen zich hulpelozer, eenzamer en minder tevreden voelen en dat ze het risico lopen om eerder ziek te worden en eerder te overlijden.
1. Je boosheid onder ogen zien
Het begint ermee dat we onze boosheid onder ogen zien en onze eigen boosheid niet veroordelen. Je kunt leren om je boosheid op te merken, deze bewust te ervaren en te zien hoe je op je boosheid reageert. Wat voel je in je lichaam? Wat wordt er bij je geraakt? Hoe reageer je op de boosheid? Veroordeel je je boosheid? ga je erover piekeren? Het helpt hierbij om te beseffen dat je je gedachten en je emoties niet bent, maar dat je ervaring veel ruimer is. Wanneer boosheid je overvalt krijg je last van oogkleppen. Door opmerkzaam te zijn, ontdek je dat je veel meer bent dan die plotselinge vlaag van woede en de gedachten die ermee gepaard gaan… Het helpt om je eigen boosheid te leren kennen. Hoe ziet jouw boosheid eruit en wat zijn de belangrijkste automatische reacties (gedachten en overtuigingen, gevoelens en lichamelijke reacties?
2. Pauze en relax
Het nemen van een korte pauze kan helpen om uit de automatische reactie te stappen en je bewust te zijn van wat er gebeurt. Een 3 minuten ademruimte is waarschijnlijk te lang op het moment dat je wordt overvallen, maar het kan heel behulpzaam zijn om als het ware een inwendig ‘stop’ te roepen en één of twee keer bewust in- en uit te ademen. Je kunt hierbij het accent op de uitademing liggen en iets langer dan normaal uitademen. Je kunt je op het het moment van boosheid eenvoudig herinneren aan de bewuste intentie om heel kort te Stoppen.
3. Het surfen van de golf
Van Jon Kabat Zinn is de bekende uitspraak “you can’t stop the waves, but you can learn to surf”. Je kunt boosheid zien als zo’n golf. We staan erbij en kijken ernaar hoe gedachten, fysieke sensaties en gevoelens ons dreigen te overspoelen… maar door bewust en opmerkzaam te zijn en even te pauzeren, kunnen we zien dat de golf opkomt en weer verdwijnt. Merk simpelweg op wat er gebeurt, zonder iets te veroordelen of te veranderen aan je ervaring. Vervolgens heb je de mogelijkheid om meer bewust te reageren.
Het is behulpzaam om regelmatig te oefenen met opmerkzaamheid zodat je dit kunt toepassen op de momenten dat je het echt nodig hebt. Je kunt deze vaardigheid leren in de 8-weekse MBSR training, maar bijvoorbeeld ook dagelijks de meditatie aandacht voor de adem oefenen. Daarmee leg je een goede basis voor opmerkzaamheid.
4. Vriendelijkheid
Waar boosheid is, is vaak ook angst aanwezig. Deze ligt meestal onder de boosheid en de boosheid heeft als functie ons te beschermen tegen angst. Wanneer er sprake is van chronische boosheid en angst dan kan het helpen om vriendelijkheid of zelfcompassie te beoefenen. Door zelfcompassie te beoefenen, kunnen we onze oordelen en zelfkritiek geleidelijk aan meer loslaten zodat we meer welbevinden gaan ervaren en bewuster op situaties kunnen reageren. Het nemen van een ademruimte met compassie kan ervoor zorgen dat we na een vlaag van boosheid herstellen en dat we wanneer we echt eens goed boos worden – ook als we al jaren oefenen – onszelf daar niet over veroordelen, maar beseffen dat we eindeloos opnieuw kunnen beginnen. Steeds weer…
Ben benieuwd naar jouw ervaringen met boosheid en misschien heb je nog aanvullend praktische tips of ervaringen. Leuk als je iets achter wilt laten bij de onderstaande comments. Daarnaast nog een heel inspirerend filmpje waarin kleine kinderen uitleggen hoe boosheid werkt en hoe mindfulness kan helpen en een filmpje met mooie quotes van Viktor Frankl.
Wanneer je meer wilt lezen over Frankl of het mindful omgaan met boosheid, dan kun je de onderstaande boeken raadplegen.