Creatief denken en mindfulness in 5 praktische stappen

Meer rust en meer creatief denken?

Onlangs vertelde een deelnemer mij dat hij graag wat minder wilde piekeren en malen omdat hij daar onrustig van werd. Tegelijkertijd merkte hij dat er tussen al die gedachten af en toe ook wel wat creatieve pareltjes tevoorschijn kwamen. Hij was wat bezorgd dat hij door minder te denken ook minder creatieve gedachten zou hebben. Ik verzekerde hem dat je door mindfulness rust kon ervaren, minder hoefde te piekeren en denken en tegelijkertijd meer creatieve ideeën kon hebben. Lees in dit blog de bron van creativiteit en 5 praktische stappen om meer creativiteit in je leven te brengen. Onderaan dit blog lees je ook wat meer over een persoonlijke hobby en passie van me waar ik ik mindfulness en creativiteit combineer, mindful fotograferen.

De doe modus en de zijnsmodus

Mindfulness maakt een onderscheid tussen de doe- en zijnsmodus. In de doe modus zijn we voortdurend gericht op het doen van dingen, het bereiken van resultaten en het leveren van prestaties. Onze gedachten zijn ofwel gericht op het verleden en of op de toekomst. We hebben minder oog voor het heden en de informatie die we gebruiken is vooral mentaal georiënteerd. Wanneer we een oplossing willen vinden voor een bepaald probleem dan denken we vaak vanuit vertrouwde oplossingen en binnen bestaande kaders. Erg praktisch als we een oplossing willen vinden voor een eenvoudig probleem, maar minder effectief als bestaande oplossingen bijvoorbeeld niet meer werken en er een creatieve blik nodig is.  In de woorden van Einstein:

“we can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them”.

We hebben een andere manier van kijken en creatief denken nodig wanneer standaard oplossingen niet meer werken. Mindfulness noemt deze manier van kijken de zijnsmodus.

In de zijnsmodus zijn we meer gericht op het heden. Ik maak wel eens de vergelijking met een versnellingspook. In de doe modus zitten we voortdurend in z’n vooruit of in z’n achteruit. De zijnsmodus is vergelijkbaar met de neutraalstand. Een stand van niet doen, maar meer ontspannen, los en licht, aanwezig bij je ervaring in het moment. In de stand staan we meer open voor verschillende vormen van informatie, naast mentaal bijvoorbeeld ook gevoelsmatige informatie en de informatie die we missen of filteren wanneer we een nauwere blik hebben. In de zijnsmodus kunnen we ook meer gebruik maken van ons creatieve onbewuste en kijken we met een brede, open en frisse blik naar het vraagstuk.

Het creatieve onbewuste

Je kunt ons bewuste brein vergelijken met de werking van een eenvoudig zakcomputertje. We kunnen bewust maar een paar eenheden informatie per seconde verwerken. We maken meer fouten wanneer we verschillende dingen tegelijk (denken) te doen en het kost enorm veel energie. Het onbewuste werkt meer als een soort van supercomputer met een verwekingscapaciteit die ongeveer 200.000 keer zo groot is als onze bewuste capaciteit. En dat is handig wanneer we echte rekenkracht nodig hebben om de problemen en uitdagingen te lijf te kunnen gaan. Mindfulness kan ons helpen gebruik te maken van het creatieve onbewuste. Ik geef je een paar praktische mindfulness tips die je kunnen helpen bij creatief denken.

Pablo Picasso

Pablo Picasso stond erom bekend dat hij gebruik maakte van zijn creatieve onbewuste om tot z’n bijzondere creaties te komen. Terwijl hij ontspannen in bad zat en niets aan het doen was, kwamen zijn bijzondere ideeën tot stand. Je kent deze ervaring misschien zelf ook… het moment dat je ontspannen onder de douche staat en dat er dan ineens zo spontaan wat ideeën opborrelen. Misschien ook wel oplossingen voor vraagstukken waar je eerder het antwoord niet op kon vinden en waar je bewuste verstand zich op stuk beet. Goede kans dat je dan ‘gebruik’ maakt van je creatieve onbewuste. Mindfulness kan je helpen om vaker van dit soort creatieve momenten te hebben en je onbewuste te activeren.

Creatief denken en mindfulness – 5 praktische stappen

Wanneer je volgende keer te maken hebt met een uitdaging of probleem waar je met je verstand niet uitkomt dan kun je eens het volgende proberen:

1. Formuleren

Allereerst kun je het probleem duidelijk formuleren. Neem de tijd om je probleem duidelijk te krijgen en geef ook aan wat de gewenste uitkomst is, bijvoorbeeld: Wat is de belangrijkste oorzaak van dit conflict? Of, wat is een volgende stap in mijn loopbaan? Of, waar ga ik komende zomer op vakantie? Het is handig om zowel vraag als gewenste uitkomst op te schrijven.

2. Niet doen

Bij de 2e stap laat je het probleem los en hier komt de neutraalstand of houding van niet doen van pas. Normaal denken we onszelf een weg uit het vraagstuk wat meestal weinig oplevert. Laat het vinden van een oplossing los, zodat het creatieve onbewuste z’n werk kan doen. Relax and enjoy. Vaak vinden we dit een lastige stap en gaan we hier al snel in de doe-modus. Deze stap vraagt om een houding van niet-weten, openheid, vertrouwen en …

3. Loslaten

Bij de 3 stap laat je het creatieve onbewuste z’n werk doen. Er zijn hierbij een paar dingen die je kunt doen om het proces wat te helpen. Een is het doen van een powernap of er een nacht over slapen. Hierdoor zorg je ervoor dat het bewustzijn het proces niet in de weg kan staan en dat het onbewuste z’n werk kan doen. Het beoefenen van mindfulness of opmerkzaamheid is daarnaast een heel goede manier om een balans te vinden tussen de concentratie, maar vooral ook het open bewustzijn dat nodig is om ideeën op te laten komen.

4. Activeer

In de 4e stap laat je het onbewuste communiceren met het bewuste. Je hebt gebruik gemaakt van de zijnsmodus om het vraagstuk los te laten en het onbewuste z’n werk te laten doen. Misschien is het antwoord op je vraag nog niet gelijk heel duidelijk, maar je kunt inzichten opschrijven of tekenen en kijken of een antwoord zich uitkristalliseert. Wanneer je merkt dat je vast blijft zitten in oude, niet behulpzame gedachten of standaard oplossingen, dan kan het behulpzaam zijn nog eens terug te keren naar stap 3 om het onbewuste z’n werk weer te laten doen.

5. Doe

In deze fase kun je vorm gaan geven aan je ideeën of inzichten. Je kunt de kwaliteiten van de praktische doe-modus gebruiken om te doen wat je graag wilt. Bij een wat grotere uitdaging kun je een planning maken die je helpt om stap voor stap datgene te realiseren wat je graag wilt. En mogelijk kun je hulpbronnen inschakelen die je kunnen helpen. Onderweg komen er misschien belemmerende overtuigingen opzetten die het lastig maken om je plannen uit te voeren. Het doen van mindfulness kan je helpen deze overtuigingen los te laten en verder te gaan met je doelen. Wanneer je merkt dat het bereiken van je doelen geen echte voldoening geeft dan kan het goed zijn weer opnieuw te kijken naar wat je echt wilt. Vervolgens kun je het proces z’n werk weer laten doen.

Creatief denken tijden het mediteren

Wanneer je regelmatig mediteert dan zul je merken dat er vanuit ontspanning en openheid regelmatig creatieve ideeen omhoog borrelen uit het creatieve onbewuste. Wat er dan vaak gebeurt is dat de doe-modus weer geactiveert wordt. We wilen al snel iets gaan doen met het betreffende idee. De kunst is ideeën die opkomen ook weer lost te laten en verder te gaan met je meditatie. Je kunt opmerken hoe er een verlangen opkomt om gelijk iets met je ideeen te doen en hoe snel je weer in die doe-modus terecht komt. Weer uit het moment met je aandacht. Je kunt erop vertrouwen dat de echt goede ideeen wel aanwezig blijven in het bewuste. En wanneer je echt bang bent dat goede idee te verliezen, dan kun je natuurlijk altijd een notitie-blokje naast je neerleggen om je idee op te schrijven. Maar zorg dat dit geen doel op zich wordt. Mindfulness vraagt om een houding van loslaten, niet op zoek zijn naar een resultaat. Anders zijn we toch weer heel subtiel onze doe-modus aan het faciliteren.

Creativiteit in aktie – mindful fotograferen

Een echte voorwaarde voor creativiteit is dat we met een frisse blik kunnen waarnemen. Bij wijze van spreken met de onbevangen en open blik waarmee kleine kinderen naar de wereld kunnen kijken. Wanneer je op regelmatige basis mindfulness beoefent dan zorgt dat ervoor dat je de wereld om je heen bewuster ervaart en dat je meer waarneemt. Wanneer we in de doe-modus bijvoorbeeld over het strand lopen dan zul je ontdekken dat je een groot deel van de tijd in gedachten bent, maar niet aanwezig bent bij de ervaring van het lopen, het zand, de geluiden en geuren om je heen… We gaan van A naar Beter in plaats van dat we met de aandacht in het moment zijn.

Creativiteit betekent voor mij ook dat ik me laat raken door de schoonheid en rijkdom van de wereld om me heen en wat ik zie. Mindful fotograferen is voor mij een heel mooie manier om mindfulness in aktie te brengen. Die mindful houding van openheid en verwondering zie je terug in de foto’s die ik maak.

Op enig moment stond ik wat te kijken naar het water van de oude rijn in Leiden en ik zag de meest wonderlijke patronen en kleuren… Naast me stond een man die me vroeg waar ik toch in hemelsnaam naar zat te turen. Ik zei hem dat ik naar het water keek… en fronsend liep hij weer weg.

Wanneer heb jij je creatieve momenten? Ik ben benieuwd… Ook wanneer je nog andere tips of suggesties hebt. Leuk als je hieronder een reactie achterlaat of dit bericht wilt delen? 

Enkele boeken over creativiteit en mindfulness