Innerlijke onrust
Corona Crisis
Laat ik ermee beginnen te schrijven dat de Corona crisis heel ontwrichtende effecten heeft op ons sociale leven. Mensen die al eenzaam of alleen zijn komen mogelijk in een verder isolement en dat heeft veel negatieve lichamelijke en geestelijke consequenties. Het bekende wetenschappelijke tijdschrift ‘The Lancet’ heeft een tamelijk schokkend overzicht gepubliceerd van de negatieve effecten van quarantaine. De verwachting is dat deze periode van onzekerheid een tijd zal gaan duren en dat het fenomeen ‘social distancing’ voor langer deel uit gaat maken van ons leven. In dit verband wordt er al gesproken van de 1,5 meter-economie en is de verwachting dat veel beperkende maatregelen naar alle verwachting een tijd zullen aanhouden.
Sociale afstand
Het fenomeen social distancing doet heel onwerkelijk aan. Mensen die in supermarkten zoeken naar een gepaste afstand, dierbaren die elkaar niet kunnen opzoeken en zoeken naar ‘nieuwe sociale’ verhoudingen. Het voelt allemaal wat ontheemd en verwarrend. We zijn in de kern sociale dieren, die betekenis verlenen door- en bestaan bij de gratie van het contact met elkaar. Natuurlijk kunnen we onze toevlucht zoeken tot een virtuele omgeving of Netflix, maar het valt allemaal in het niet bij de sociale interactie die ontstaat vanuit de nabijheid van echt contact. Het doet me op een bepaalde manier ook denken aan de stilte retraites die ik regelmatig doe.
Stilte Retraite
Ik probeer regelmatig en het liefst minimaal 1 keer per jaar een stilteretaite te doen. Het is altijd weer een overgang van de hectische wereld die gevuld is met indrukken en prikkels, naar de stilte van de retraite-omgeving. De oorspong van het woord retraite komt van het franse retraiter, dat terugtrekken betekent. Je trekt je gedurende een bepaalde periode terug uit het dagelijks leven om je aandacht en blik als het ware wat meer naar binnen te richten. En dat gaat verder dan enkel verbale stilte en je mond houden. In de retraites die ik doe wordt ook regelmatig gevraagd om geen sociale interactie te hebben. Zeker in het begin vond ik dit heel onwerkelijk. Je zit met een aantal mensen aan tafel te eten en iedereen is gericht op zijn/haar eigen maaltijd zonder contact te maken.
Eenzaam en alleen
De stilte maakt je zo heel bewust van je sociale patronen en dat is niet altijd makkelijk. Wanneer je een ‘pleaser’ bent dan wordt je je bijvoorbeeld erg bewust van je neiging om waardering of goedkeuring van anderen te krijgen. Ik voelde me de eerste keren op bepaalde momenten sociaal heel onhandig. Ik werd me bijvoorbeeld heel erg bewust van mijn aannames en oordelen t.o.v. anderen en ook van de neiging allerlei gedachten te hebben over hoe andere mensen over mij zouden denken. Niet altijd gemakkelijk, maar mindfulness nodig uit om aanwezig en opmerkzaam te blijven met je ervaren en deze als het ware uit te nodigen met een vriendelijke aandacht.
Innerlijke onrust
Omdat we zo de neiging hebben om voortdurend prikkels en indrukken om ons heen te hebben, ervaren veel deelnemers aan retraites in eerste instantie ook veel innerlijke onrust en verveling. Er is een berucht onderzoek wat laat zien wat er gebeurd wanneer mensen zich langere tijd vervelen. Studenten werden in een lege en kale ruimte geplaatst waarbij ze alleen hun eigen gedachten konden ervaren. Er was wel een mogelijkheid om jezelf onprettige stroomschokjes toe te dienen. Een aanzienlijk deel van de studenten vond het moeilijk de stilte te verdragen en verkoos stroom en pijn boven verveling. Een schokkend experiment, wat je zegt. Het laat zien hoe we massaal verslaafd geraakt zijn aan het gelukshormoon dopamine, dat ons tijdig een aangenaam gevoel geeft wanneer we een kortstondige prikkel ervaren. Zelfs als die prikkel heel vervelend is en mensen voorafgaand aan het experiment bereid waren om te betalen om die prikkel te vermijden.
Bewustwording
Mindfulness en zeker het doen van een langere retraite kan leiden tot meer bewustwording van je patronen en de manier waarop je automatisch reageert. Wanneer je leert om bij ongemak als verveling te blijven en daar niet op te reageren, dan kan innerlijke onrust geleidelijk plaatsmaken voor kalmte en innerlijke rust. Ik maak hierbij vaak de vergelijking met een glas modderwater. Wat gebeurt er wanneer we het glas op onze hand zetten en er niets mee doen? Na enig tijd bezinkt de modder en wordt het water helder. Zo is het ook met onze eigen geest wanneer we uit onze reactieve, ‘doenerige’ modus komen.